Tiêu chuẩn hệ thống hút khói PCCC cập nhật mới nhất tại Việt Nam

Trong các tòa nhà thương mại hay khu bếp công nghiệp, hệ thống hút khói không chỉ giúp đảm bảo môi trường thông thoáng mà còn đóng vai trò quan trọng trong phòng cháy chữa cháy. Tiêu chuẩn hệ thống hút khói PCCC chính là cơ sở pháp lý và kỹ thuật để thiết kế, thi công và vận hành hệ thống này một cách an toàn, hiệu quả. Bài viết dưới này của Toàn Phát sẽ giúp bạn nắm rõ các quy định mới nhất, yêu cầu kỹ thuật cũng như những lưu ý quan trọng khi triển khai hệ thống hút khói PCCC.

1. Tầm quan trọng của tiêu chuẩn hệ thống hút khói PCCC.

Trong các tình huống cháy nổ, khói thường là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do ngạt khí và hạn chế tầm nhìn, cản trở quá trình thoát hiểm. Do đó, hệ thống hút khói đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc kiểm soát khói, duy trì lối thoát nạn an toàn và hỗ trợ lực lượng cứu hỏa tiếp cận khu vực cháy nhanh chóng.

Việc tuân thủ tiêu chuẩn hệ thống hút khói PCCC giúp đảm bảo hệ thống được thiết kế, lắp đặt và vận hành đúng kỹ thuật, mang lại hiệu quả tối ưu trong các tình huống khẩn cấp. Các tiêu chuẩn này được ban hành nhằm đồng bộ hóa chất lượng hệ thống hút khói trên toàn quốc, ngăn ngừa rủi ro từ thiết kế sai lệch hoặc vật liệu không đạt yêu cầu.

Bên cạnh đó, việc tuân thủ tiêu chuẩn còn là yêu cầu bắt buộc trong quá trình thẩm định, nghiệm thu PCCC. Các công trình không đạt chuẩn sẽ không được cấp phép vận hành, thậm chí có thể bị xử phạt hành chính hoặc yêu cầu tháo dỡ, gây thiệt hại lớn về chi phí và thời gian.

Chính vì vậy, việc cập nhật và tuân thủ các tiêu chuẩn hệ thống hút khói PCCC mới nhất không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là yếu tố sống còn đảm bảo an toàn cho người và tài sản trong mọi công trình.

2. Các tiêu chuẩn hệ thống hút khói PCCC mới nhất

Hiện nay tại Việt Nam, hệ thống hút khói phòng cháy chữa cháy (PCCC) trong các công trình xây dựng dân dụng và công nghiệp phải tuân thủ theo các quy chuẩn và tiêu chuẩn kỹ thuật do Bộ Xây dựng và Bộ Công an ban hành. Dưới đây là một số văn bản pháp lý và tiêu chuẩn quan trọng được cập nhật đến năm 2025:

• QCVN 06:2022/BXD – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn cháy cho nhà và công trình: Đây là quy chuẩn chính quy định về thiết kế hệ thống thông gió, hút khói, tạo áp cầu thang, hành lang để đảm bảo an toàn khi xảy ra cháy.
• TCVN 5687:2022 – Thông gió – Điều hòa không khí – Quy phạm thiết kế: Tiêu chuẩn này quy định cách thiết kế hệ thống thông gió, bao gồm cả hệ thống hút khói trong điều kiện bình thường và khi có hỏa hoạn.
• TCVN 2622:1995 – Phòng cháy, chống cháy cho nhà và công trình – Yêu cầu thiết kế: Tiêu chuẩn này đưa ra yêu cầu chung về thiết kế kiến trúc và kỹ thuật PCCC.
• TCVN 3890:2023 – Phương tiện PCCC cho nhà và công trình – Trang bị, bố trí, kiểm tra, bảo dưỡng: Bao gồm hướng dẫn lắp đặt và duy trì hoạt động các thiết bị trong hệ thống PCCC, trong đó có hệ thống hút khói.
• TCVN 7161-1:2009 (ISO 14520-1:2006) – Hệ thống chữa cháy khí – Yêu cầu thiết kế và lắp đặt: Trong các hệ thống dùng khí chữa cháy, hút khói là thành phần hỗ trợ rất quan trọng.
• Ngoài ra, còn có một số hướng dẫn kỹ thuật chuyên ngành được Cục Cảnh sát PCCC và Cứu nạn cứu hộ (C07) ban hành, cập nhật định kỳ để đảm bảo sát thực tiễn.

Việc nắm bắt và áp dụng đúng các tiêu chuẩn trên không chỉ giúp đơn vị thi công thực hiện đúng quy định pháp luật mà còn đảm bảo hiệu quả vận hành thực tế, giảm thiểu rủi ro trong quá trình sử dụng công trình.

3. Các yêu cầu kỹ thuật của hệ thống hút khói

Để đảm bảo khả năng hoạt động hiệu quả trong trường hợp xảy ra hỏa hoạn, hệ thống hút khói PCCC cần đáp ứng nhiều yêu cầu kỹ thuật nghiêm ngặt. Dưới đây là các tiêu chí quan trọng được quy định trong các tiêu chuẩn hiện hành:

3.1. Lưu lượng và vận tốc hút khói

Lưu lượng và vận tốc không khí của hệ thống hút khói cần đủ lớn để nhanh chóng loại bỏ khói độc ra khỏi khu vực cháy. Theo TCVN 5687:2022, vận tốc trong ống dẫn chính thường dao động từ 6–12 m/s, còn lưu lượng tùy thuộc vào diện tích, chiều cao không gian và tính chất sử dụng của công trình. Việc tính toán sai lưu lượng có thể khiến hệ thống không đủ khả năng kiểm soát khói hoặc gây ồn, rung động mạnh.

3.2. Vị trí lắp đặt miệng hút khói

Miệng hút khói nên được bố trí ở điểm cao nhất của không gian cần bảo vệ – nơi khói thường tụ lại đầu tiên – như trần phòng, hành lang, khu vực bếp công nghiệp. Trong các tòa nhà cao tầng, cần có hệ thống hút khói riêng biệt cho cầu thang, hành lang và tầng hầm để đảm bảo phân luồng khói hiệu quả.

3.3. Thiết kế ống dẫn khói

Ống dẫn khói phải được thiết kế với tiết diện phù hợp, đảm bảo luồng không khí di chuyển liên tục và không bị tắc nghẽn. Hệ thống ống phải kín khít, hạn chế rò rỉ khói và được lắp đặt sao cho dễ dàng bảo trì, vệ sinh định kỳ. Các đoạn uốn cong cần hạn chế để giảm tổn thất áp suất.

3.4. Lựa chọn quạt hút khói

Quạt hút khói phải được lựa chọn theo đúng công suất, lưu lượng và khả năng chịu nhiệt. Trong hệ thống PCCC, nên sử dụng quạt chuyên dụng có khả năng hoạt động ổn định ở nhiệt độ cao (tối thiểu 250°C trong 2 giờ theo EN 12101-3). Quạt cần có cơ chế chống rung và độ ồn thấp để vận hành an toàn.

3.5. Hệ thống điều khiển và giám sát

Hệ thống hút khói cần được tích hợp với hệ thống báo cháy trung tâm. Khi có tín hiệu cháy, hệ thống phải tự động kích hoạt quạt hút, đóng mở van gió và truyền tín hiệu về trung tâm điều khiển. Ngoài ra, cần có khả năng điều khiển thủ công để phục vụ công tác cứu hộ khi cần thiết.

3.6. Vật liệu chế tạo

Tất cả các bộ phận trong hệ thống hút khói như ống dẫn, vỏ quạt, miệng hút… phải được chế tạo từ vật liệu không cháy, chịu nhiệt tốt và không tạo khói độc khi gặp lửa. Inox 304, thép mạ kẽm dày và vật liệu chống cháy lan là những lựa chọn phổ biến.

3.7. Giới hạn chịu lửa của các bộ phận

Mỗi thành phần trong hệ thống cần đảm bảo giới hạn chịu lửa tối thiểu từ 60 đến 120 phút tùy theo vị trí và cấp độ nguy hiểm cháy của khu vực lắp đặt. Điều này giúp hệ thống duy trì hoạt động trong suốt thời gian diễn ra sự cố để hỗ trợ công tác cứu hỏa và thoát hiểm.

3.8. Hệ thống cấp khí tươi bù

Trong các không gian kín, khi hút khói ra ngoài cần đồng thời cấp khí tươi vào để cân bằng áp suất và đảm bảo dưỡng khí cho con người. Việc thiếu hệ thống cấp khí bù có thể dẫn đến hiện tượng chân không cục bộ, làm giảm hiệu quả hút khói và nguy hiểm cho người mắc kẹt bên trong.

4. Quy trình kiểm tra và nghiệm thu hệ thống hút khói PCCC

Quy trình kiểm tra và nghiệm thu thường do cơ quan Cảnh sát PCCC phối hợp với đơn vị tư vấn giám sát, chủ đầu tư và nhà thầu thi công thực hiện. Các bước cơ bản bao gồm:

4.1. Kiểm tra hồ sơ thiết kế, thi công và vật tư thiết bị

Cơ quan chức năng sẽ xem xét bản vẽ thiết kế hệ thống hút khói, thuyết minh kỹ thuật, bảng kê thiết bị, chứng chỉ chất lượng và xuất xứ (CO, CQ) của các thành phần như quạt hút, ống dẫn khói, van, cảm biến, hệ thống điều khiển… Hồ sơ phải thể hiện rõ việc tuân thủ các tiêu chuẩn PCCC hiện hành.

4.2. Kiểm tra thực tế thi công tại hiện trường

Các kỹ sư sẽ đối chiếu bản vẽ thiết kế với thực tế thi công, đánh giá chất lượng lắp đặt: độ kín của ống dẫn, vị trí miệng hút khói, khả năng cách nhiệt, khoảng cách an toàn, kết cấu treo đỡ… Đồng thời ghi nhận các điểm thay đổi (nếu có) so với hồ sơ thiết kế.

4.3. Kiểm tra chức năng và hiệu suất hoạt động của hệ thống

Hệ thống sẽ được vận hành thử để đánh giá khả năng hút khói, tốc độ phản hồi khi có tín hiệu cháy, độ ổn định của quạt hút, tính chính xác của cảm biến và tính năng tự động của hệ thống điều khiển. Các thông số như lưu lượng, vận tốc gió và áp suất âm sẽ được đo đạc và ghi nhận bằng thiết bị chuyên dụng.

4.4. Lập biên bản và nghiệm thu hệ thống

Sau khi kiểm tra đạt yêu cầu, các bên liên quan sẽ lập biên bản nghiệm thu có chữ ký của đại diện chủ đầu tư, nhà thầu thi công, đơn vị tư vấn giám sát và Cảnh sát PCCC. Nếu có hạng mục chưa đạt, biên bản sẽ nêu rõ yêu cầu khắc phục và thời hạn hoàn thiện.

4.5. Cấp văn bản chấp thuận nghiệm thu PCCC

Sau khi hệ thống hút khói (và toàn bộ hệ thống PCCC) được nghiệm thu đạt yêu cầu, cơ quan Cảnh sát PCCC sẽ cấp văn bản chấp thuận nghiệm thu về PCCC. Đây là điều kiện bắt buộc để công trình được phép đưa vào hoạt động.

5. Ai chịu trách nhiệm phải tuân thủ tiêu chuẩn hệ thống hút khói PCCC

Việc tuân thủ các tiêu chuẩn hệ thống hút khói PCCC là trách nhiệm chung của nhiều bên liên quan trong suốt quá trình thực hiện công trình. Chủ đầu tư là người chịu trách nhiệm chính, phải lựa chọn các đơn vị tư vấn, thiết kế, thi công và giám sát có năng lực, đảm bảo rằng công trình hoàn thiện đúng tiến độ và đạt các yêu cầu an toàn PCCC.

Đơn vị tư vấn thiết kế hệ thống PCCC phải đảm bảo thiết kế đáp ứng đúng các quy chuẩn kỹ thuật và tiêu chuẩn hiện hành. Các nhà thầu thi công có trách nhiệm triển khai đúng thiết kế, sử dụng vật liệu và thiết bị đúng chủng loại, chất lượng, đảm bảo hệ thống hoạt động ổn định và an toàn.

Đơn vị giám sát thi công cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm tra và xác nhận rằng các hạng mục công trình được thi công đúng như thiết kế, đảm bảo chất lượng kỹ thuật và an toàn. 

Cuối cùng, cơ quan Cảnh sát PCCC chịu trách nhiệm cuối cùng trong việc kiểm tra, nghiệm thu hệ thống trước khi đưa công trình vào sử dụng. Việc đảm bảo hệ thống hút khói đạt yêu cầu là cơ sở để được cấp giấy phép nghiệm thu PCCC, đồng thời tạo điều kiện cho công trình đi vào hoạt động.

6. Các lỗi thường gặp

Dưới đây là một số lỗi phổ biến thường gặp trong quá trình thiết kế, thi công hệ thống hút khói PCCC:

• Thiết kế sai lưu lượng và vận tốc hút khói: Không tính toán đúng nhu cầu thực tế, dẫn đến hút không hiệu quả hoặc gây ồn, tốn điện năng.
• Bố trí miệng hút khói không hợp lý: Đặt quá xa nguồn sinh khói, ở vị trí bị che khuất hoặc không đảm bảo luồng lưu thông khí.
• Thiết kế ống dẫn khói phức tạp, nhiều góc cua: Làm giảm hiệu suất hút, gây tổn thất áp lực và tăng nguy cơ tắc nghẽn.
• Chọn sai công suất quạt hút: Quạt yếu khiến khói không được hút triệt để, quạt quá mạnh gây áp suất âm và ảnh hưởng các khu vực xung quanh.
• Sử dụng vật liệu không chống cháy hoặc không có chứng nhận: Gây nguy hiểm khi xảy ra cháy và không đạt tiêu chuẩn nghiệm thu.
• Thi công không đúng kỹ thuật: Mối nối ống dẫn hở, lắp đặt sai cao độ, hở kín gây rò rỉ khói.
• Thiếu hệ thống điều khiển và cảm biến đồng bộ: Hệ thống không tự kích hoạt khi có cháy, không liên kết với báo cháy tổng thể.
• Không tích hợp hệ thống cấp khí tươi bù áp: Khi hút khói nhưng không có cấp khí bù sẽ tạo áp suất âm, gây hiện tượng hút ngược khí độc.
• Không kiểm tra, bảo trì định kỳ sau khi vận hành: Gây bám bụi, mỡ trong đường ống và quạt hút, làm giảm hiệu quả hoạt động.
• Không tuân thủ tiêu chuẩn và quy chuẩn Việt Nam: Dẫn đến công trình bị từ chối nghiệm thu, chậm đưa vào sử dụng.

Việc nhận diện và phòng tránh các lỗi này ngay từ đầu sẽ giúp hệ thống hút khói hoạt động hiệu quả, đảm bảo an toàn cháy nổ và đạt yêu cầu nghiệm thu của cơ quan chức năng.

7. Lời kết

Trên đây là thông tin về các tiêu chuẩn hệ thống hút khói PCCC, việc tuân thủ các tiêu chuẩn trên không chỉ là yêu cầu bắt buộc theo pháp luật, mà còn là yếu tố then chốt giúp bảo vệ an toàn tính mạng và tài sản trong các công trình dân dụng và công nghiệp. Một hệ thống hút khói được thiết kế và thi công đúng chuẩn sẽ góp phần giảm thiểu thiệt hại do cháy, nâng cao hiệu quả xử lý sự cố và tạo sự an tâm cho người sử dụng. Để đảm bảo hệ thống đạt chuẩn và được nghiệm thu thuận lợi, các chủ đầu tư cần lựa chọn đơn vị có chuyên môn, kinh nghiệm và hiểu rõ quy định pháp luật hiện hành.

Nếu bạn đang cần tư vấn thiết kế – thi công hệ thống hút khói PCCC đúng chuẩn, chất lượng và tối ưu chi phí, hãy liên hệ ngay với Toàn Phát. Với hơn 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực bếp công nghiệp, chúng tôi cam kết mang đến giải pháp an toàn – hiệu quả – bền vững cho mọi công trình.